Marzanna – słowiańska bogini życia i śmierci

Marzanna to zdecydowanie jedna z najbardziej enigmatycznych postaci, biorąc pod uwagę wszystkie bóstwa mitologiczne. Jej wizerunek łączy w sobie wiele skrajności. W niektórych źródłach przedstawiana jest jako czarny charakter – chłodna i bezwzględna królowa zimy, posiadająca w sobie niszczycielskie moce, w innych zaś jako ta dobra, która niesie odrodzenie, bogactwo, obfitość i życiodajną energię. A żeby było ciekawiej, bogini Marzanna sprytnie łączy w sobie oba te obrazy. Postać niejednoznaczna, balansująca pomiędzy dobrem, a złem. Z tego powodu też często nazywana jest boginią życia i śmierci.

W zależności od regionu Europy znana jest pod różnymi imionami, takimi jak Mara, Marena, Mora, Morena, ale też Śmiertka czy Śmierć. Początkowy rdzeń imienia „Mor” może być kojarzony ze śmiercią i mrozem, z kolei „Mar” od słowa „mare”, czyli „morze” nasuwa na myśl skojarzenie z wodą. Zarówno śmierć, mróz, jak i wodę możemy dopisać do atrybutów, którymi władała Marzanna. Pierwotnie bowiem była ona utożsamiana z siłą Matki Ziemi. Z kolei śmierć i woda w mitologii słowiańskiej też są ze sobą ściśle powiązane. Przykładem tego jest Nawia – kraina znajdująca się za wielką wodą, do której według wierzeń dawnych Słowian ludzie trafiali po śmierci.

Lud słowiański utożsamiał postać Marzanny przede wszystkim z cyklem wegetacyjnym. Miała ona bowiem odpowiadać za urodzaj, obfitość plonów, ale także władać nad ziemskimi wodami i chronić je. Jako, że jej postać było uosabiana z zimą, to ofiarny rytuał topienia Marzanny podczas równonocy wiosennej, miał symbolizować śmierć, odejście zimy, a zarazem powitanie wiosny. Kukła przedstawiająca postać Marzanny była zwykle bardzo przaśna. Kolorowa, ozdobiona koralami i koniecznie zwieńczona wiankiem – miało to podkreślić obfitość i wszechstronne moce bóstwa.

Słowianie już wtedy wierzyli w oczyszczającą moc żywiołów, dlatego pełny rytuał obejmował moc wszystkich czterech żywiołów – ziemi, ognia, powietrza i wody. Kukła wykonana ze słomy, jako symbol ziemi, przed zatopieniem była podpalana, by wprowadzić do rytuału moc ognia. Następnie wrzucana była do wody, wprowadzając tu żywioł powietrza, by w końcu zatopiła się w rzece, oczywistym symbolu wody. Lud słowiański wierzył, że podczas owej praktyki Marzanna zabiera ze sobą wszelkie problemy, choroby i złe moce. Sam okres równonocy marcowej, był uważany za przełomowy moment w każdym roku. To czas, w którym ciemność przegrywa, a triumfuje jasność, przynosząc ze sobą energię wszelakiej pomyślności i obfitości.

Słowiańska Bogini Marzanna przywołuje na myśl obraz Śmierci z talii kart Tarota. Podobnie jak ta karta, Marzanna uosabiana jest ze śmiercią i życiem, z końcem i nowym początkiem, z odejściem złego, po to, by mogło nadejść dobre. Z transformacją i odrodzeniem. Tak jak nadchodząca wiosna, która budzi wszystko do życia. Otwiera nowy cykl wegetacyjny. Czas, w którym wszystko kiełkuje, kwitnie, wzrasta i nabiera kolorów. Obecnie zwyczaj topienia Marzanny stał się atrakcyjną przygodą dla najmłodszego pokolenia i raczej pozbawiony jest tej mocy, którą miał w czasach starosłowiańskich. Został wymiar radości z pożegnania zimy i powitania wiosny. Niemniej jednak warto wykorzystać moment równonocy wiosennej, po to, by dokonać w swoim życiu transformacji. Mentalnie zatopić to, co już nam nie służy, co się nie rozwija, co być może już umarło, by móc powitać to, co się dopiero rodzi, co wkrótce przyniesie nam realne plony.